Cykl na blogu „CultureZone”: BOHATEROWIE POPKULTURY

Witam was serdecznie w kolejnym odcinku cyklu „Bohaterowie popkultury”. Tym razem zapuścimy się w sam głąb afrykańskiej dżungli na poszukiwania legendarnego władcy małp, TARZANA.

Dane:

Twórca: Edgar Rice Burroghs

Odtwórcy: Elmo Lincoln [„Człowiek małpa”, reż. Scott Sidney]

                  Johnny Weissmuller [„Tarzan wśród małp”, reż. William S. Van Dyke]

                  Lex Barker [„Magiczna fontanna Tarzana”, reż. Lee Sholem]

                  Gordon Scott [„Leśna kryjówka Tarzana”, reż. Harold Schuster]

                  Mike Henry [„Tarzan i Złota Dolina”, reż. Robert Day]

                  Ron Ely [„Leśny bunt Tarzana”, reż. William Witney]

                  Christopher Lambert [„Greystoke. Legenda Tarzana, władcy małp”, reż. Hugh Hudson]

                  Casper van Dien [„Tarzan i zaginione miasto”, reż. Carl Schenkel]

                 Tony Goldwyn [„Tarzan”, reż. Chris Buck & Kevin Lima; dubbing]

                 Alexander Skasgaard [„Tarzan: Legenda”, reż. David Yates]

HISTORIA POWSTANIA. GENEZA POSTACI

Tarzan narodził się na kartach powieści Edgara Rice`a Burroughsa „Tarzan the Ape Man” napisanej w 1914 roku. Edgar Rice Burroughs nie był wybitnym pisarzem, sam czytałem w dzieciństwie wspomnianą powieść o Tarzanie, zaś jej tłumaczenie („Dziecię dżungli”) tylko uwypuklało wady stylistyczne Burroughsa. Pisarz zapisał się w historii literatury przygodowej wyłącznie za sprawą stworzonej przez siebie postaci.

Postaci, która w założeniu Burroughsa miała stanowić ucieleśnienie mitu ludzkości o powrocie do natury wyrosły z filozoficznych poglądów Jana Jakuba Rousseau. Rousseau wyszedł z założenia, że kontakt z naturą kształtuje charakter i umysł człowiek, wyzwalając w nim dobro i szlachectwo. Założenie to, oczywiście, jest absurdalne w praktyce (gdyby człowiek zerwały kontakt z cywilizacją, zdziczałby do reszty), jednak Rousseau nie zostawił bohatera swojej książki samopas, tylko zostawił mu mędrca, który dbał o jego wychowanie. Podobnie postąpił sto lat później Rudyard Kipling, wrzucając Mowgliego do stada wilków: tutaj nauczycielami małego chłopca byli pantera Bagheera i niedźwiedź, Baloo.

Tytułowy bohater powieści Burroughsa (a także późniejszych książek z serii; łącznie powstało ich 26!) zadebiutował najpierw w opowiadaniu z 1912 roku wydanego na łamach pulpowego pisma „The All-Story Magazine”, a dopiero dwa lata później została wydana debiutancka powieść z tą postacią. Należał do lordowskiego rodu (co Burroughs nagminnie przypomina w samym pierwszym tomie…), dzięki czemu (zdaniem autora) w pewnym sensie ukształtowało jego maniery wobec spotkania z późniejszą ekspedycją. Resztę (zdolność czytania, wysławiania się i pisania) ukształtowały książki znalezione w ruinach rodzinnej chaty. Dorósłszy, spotkał na swojej drodze ekspedycję pod wodzą Archimedesa Portera, w którego córce, Jane Porter, Tarzan się zakochuje. Niestety, nie dane im będzie pozostać na zawsze.

Burroughs stworzył też postać Johna Cartera, żołnierza wojny secesyjnej, który przenosi się za pomocą międzyplanetarnego portalu na Marsa. Podobnie jak powieści o Tarzanie, cykl o Johnie Carterze był równie naiwny i – mimo że znalazł swoich fanów – pozostał w cieniu Tarzana.

W JAKICH PRODUKCJACH WYSTĘPUJE?

W 1913 r. Burroughs zapewnił sobie prawa autorskie do stworzonej przez siebie postaci literackiej. To sprawiło, że Tarzan zaczął się pojawiać (jeszcze za życia zmarłego w 1950 roku Burroughsa) zarówno w komiksach, jak i na ekranie (a pieniądze z zysku z kultury popularnej wpadały do portfela Burroughsa). Tarzan zadebiutował na ekranie już w 1918 roku w filmie „Człowiek małpa”, a w tytułową postać wcielił się Elmo Lincoln. Jednak to Johnny Weissmuller w „Tarzanie wśród małp” (1932) pierwszy zapisał się w pamięci widzów jako odtwórca roli Tarzana. Do tego stopnia, że powtarzał tą rolę do 1948 roku (jednak kolejne filmy z jego udziałem były bardziej wariacjami na temat postaci Tarzana, niż adaptacjami kolejnych książek Burroughsa). Zaledwie rok później pojawił się kolejny film o Tarzanie: „Magiczna fontanna Tarzana” z Lexem Barkerem, który w sumie grał tą postać pięć razy.

W latach 60 i 70 odtwórcami ról Tarzana byli również: Gordon Scott („Leśna kryjówka Tarzana”), Mike Henry („Tarzan i Złota Dolina”) i Ron Ely („Leśny bunt Tarzana”). Każdy z nich grał Tarzana więcej, niż jeden raz: Scott – sześć razy, Henry – trzy razy, a Ely – pięć razy, a także w serialu telewizyjnym.

Lata 80 należały do wówczas początkującego Christophera Lamberta, jeszcze nim zagrał w „Nieśmiertelnym”. Film „Greystoke: Legenda Tarzana, władcy małp” Hugh Hudsona rewitalizuje historię człowieka małpy. W tym filmie do Afryki wyrusza porucznik d`Arnodt, który powraca stamtąd przywożąc ze sobą Tarzana (Christopher Lambert), w którym zakochuje się córka Archimedesa Portera, Jane. Podobnie jednak jak w powieści Burroughsa nie dane im będzie żyć długo i szczęśliwie: twórcy pokazali, z czego miałby wynikać taki finał. Po pierwsze odrzucili koncepcję, że człowiek-małpa miałby mieć lordowskie maniery; życie w dżungli zrobiło z niego całkowitego dzikusa. Po opuszczeniu Afryki, Tarzan z trudem przystosowuje się do cywilizacji. Ostatecznie więc powraca do dżungli.

Pomijając liczne seriale, w latach 90 dostaliśmy jednego aktorskiego Tarzana (kuriozalny „Tarzan i zaginione miasto” z Casparem van Dienem), oraz animowanego (disnejowski „Tarzan”,gdzie głosu tej postaci użyczył Tony Goodwyn). Wiek XXI z kolei dał nam jednego Tarzana o posturze Alexandra Skasgaarda w filmie Davida Yatesa „Tarzan: Legenda”.