Cykl na blogu „CultureZone”: „BOHATEROWIE POPKULTURY”

Cześć wszystkim. W ten piękny, niedzielny dzień zapraszam na najnowszy odcinek cyklu „Bohaterowie popkultury”. A skoro na dworze jest ciepło, proponuje dziś sylwetkę bohaterki kryminału nordic noir, a konkretnie LIZBETH SALANDER z trzech pierwszych tomów cyklu „Millennium” napisanych przez Stiega Larssona. Zaczynamy.

Dane:

Twórca: Stieg Larsson

Odtwórczynie: Noomi Rapace [„Millennium”, 2009]

                         Rooney Mara [„Dziewczyna z tatuażem”, 2011]

                         Claire Foy [„Dziewczyna w sieci pająka”, 2018]

GENEZA POSTACI. HISTORIA POWSTANIA.

Lizbeth Salander należy bez wątpienia do jednej z najpopularniejszych heroin popkultury ostatniego dwudziestolecia. Historia jej powstania jest niemniej interesujące niż jej fikcyjna biografia.

Larsson wpadł na pomysł wykreowania tej postaci w dramatycznych okolicznościach. Jeszcze w latach 90 był świadkiem brutalnego gwałtu na młodej dziewczynie. Tylko z powodu swojego tchórzostwa, nie ruszył jej na pomoc, jednak tamto wydarzenie odcisnęło piętno zarówno na jego twórczość dziennikarską jak i pisarską. Temat przemocy domowej na młodych Szwedkach nie tylko stał się tematem jego licznych artykułów, ale także pierwszego tomu cyklu „Millennium” (już na pierwszej stronie Larsson podaje liczbę kobiet w Szwecji, które każdego dnia padają ofiarami przemocy ze strony mężczyzn). Pisząc „Mężczyzn, którzy nienawidzą kobiet”, autor chciał się zrehabilitować za tamto wydarzenie tworząc postać kobiecą, która mimo traumatycznych przeżyć potrafiła się obronić i stać się wzorem dla wielu skrzywdzonych kobiet. 

Jedną z takich ofiar była m.in. Lizbeth Salander, której los - delikatnie mówiąc - nie oszczędzał od dzieciństwa. Od najmłodszych lat miała bowiem na pieńku z własnym ojcem, którego ostatecznie podpaliła w samochodzie gdy miała dziesięć lat. Za tamto wydarzenie trafiła na oddział psychiatryczny, w którym została traktowana torturami psychicznymi i fizycznymi przez dyrektora oddziału, doktora Teleboriana. Potem trafiła pod kuratelę Neilsa Bjurmana, który z kolei wykorzystywał ją seksualnie. Udało jej się jednak od niego uwolnić, a nawet zemścić, tatuując mu na torsie stosowny napis.

Jej życie zmieniło się gdy poznała dziennikarza Mikaela Blomkvista, z którym prowadziła wspólne śledztwo w sprawie morderstwa Harriet Berger. Blomkvist wierząc w jej niewinność, stanął potem w jej obronie gdy dziewczyna została oskarżona o morderstwo i napisał na jej temat artykuł oczyszczający ją ze wszelkich zarzutów.

Salander powraca potem w kolejnych tomach „Millennium” pisanych jednak przez innych autorów, dlatego nie będę się na nich skupiał.

CHARAKTER

Jak wcześniej wspomniałem, Larsson wykreował postać Salander jako zadośćuczynienie za niefortunny wypadek sprzed lat. Z tego też powodu hakerka sprawić może wrażenie superbohaterki rodem z komiksów. Salander jest silna zarówno fizyczne jak i mentalnie. Charakteryzuje się nie tylko siłą fizyczną, ale też pamięcią fotogeniczną i sprytem pozwalającym jej wykaraskać się z wielu tarapatów. Doświadczona przez życie, Lizbeth nabrała także dość negatywnego stosunku do mężczyzn (jest lesbijką utrzymującą relacje z przyjaciółką, Miriam Wu), wyjątek robi jedynie dla Mikaela Blomkvista i swojego przyjaciela, hakera Plague’a.

W JAKICH PRODUKCJACH WYSTĘPUJE?

Rola Lizbeth Salander stała się przepustką do sławy dla początkującej wtedy szwedzkiej aktorki Noomi Rapace. Aktorka zagrała ją w skandynawskiej adaptacji „Millennium” z 2009 roku. Mimo że potem powstały kolejne tomy cyklu, aktorka jednak nie wróciła do roli Salander.

Za to o prawa do adaptacji upomniało się Hollywood. W efekcie w 2011 roku na ekrany kin wszedł film Davida Finchera „Dziewczyna z tatuażem” (pod takim tytułem pierwszy tom jest dostępny za Oceanem). Rolę Lizbeth Salander powierzono także początkującej wtedy aktorce Rooney Marze, która ukazała swoją postać w nieco inny, bardziej delikatny sposób (choć i ona potrafiła pokazać pazur). Po sukcesie filmu Finchera Hollywood starał się o adaptacje także dwóch dalszych tomów, jednak nic z tego nie wyszło.

Dopiero w 2018 roku zdecydowano się na swoisty reboot cyklu. Zmieniono reżysera i obsadę, a w dodatku podjęto decyzję o zaadaptowaniu tomu czwartego napisanego przez Davida Lagerkrantza. Film „Dziewczyna w sieci pająka” z Claire Foy w roli Lizbeth Salander odniósł jednak umiarkowany sukces.