Cykl na blogu CultureZone: ALEJA GWIAZD POPKULTURY.

JERZY TRELA: MISTRZ POLSKIEJ SCENY I KINA

Witam wszystkich. Miniony tydzień zakończył się bardzo smutną wiadomością. W wieku 80 lat zmarł Jerzy Trela, mistrz zarówno polskiej sceny teatralnej, jak i polskiego kina, niezapomniany Gustaw-Konrad z „Dziadów” Konrada Swinarskiego, i Chilon Chilonides z adaptacji „Quo Vadis” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. Z tej okazji dzisiejszy odcinek poniedziałkowego cyklu będzie poświęcony właśnie jemu.

MŁODOŚĆ

Jerzy Trela urodził się i wychował we wsi Leńcze w powiecie wadowickim. Pochodził z rodziny kolejarzy, jednak sam nie został kolejarzem. Kształcił się w Krakowie, tam ukończył naukę w liceum plastycznym i tam też studiował na Wydziale Aktorskim w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Studia ukończył w 1969 roku.

Początkowo występował w teatrze. Stworzył tam wybitne kreacje. Do najbardziej znanej należy Gustaw-Konrad w inscenizacji „DZIADÓW” w reżyserii Konrada Swinarskiego z 1973 roku. Inscenizacja zapisała się w historii teatru nie tylko dzięki roli Treli, ale i dzięki jednego z zabiegów inscenizacyjnych jakim było połączenie sceny z widownią poprzez budowę specjalnego pomostu. W ten sposób publiczność stała się aktorem, który brał udział w sztuce, jak reszta obsada. Przedstawienie Swinarskiego wystawiano ponad 269 razy, do 1983 roku.

W tym czasie Jerzy Trela zaczął również występować w filmach i telewizji.

KARIERA

Role teatralne stały się przepustką dla młodego aktora do zaistnienia w filmach i serialach. Najpierw pojawiał się w telewizji. W 1968 r. wystąpił w 10 odcinku kultowego serialu „Stawka większa niż życie”. W 1970 r. zagrał w serialu „Kolumbowie” w reżyserii Janusza Morgensterna. W tym samym czasie występował również w filmach, tworząc w nich wyraziste, choć epizodyczne, lub drugoplanowe role.

Jedną z takich drugoplanowych ról był Samuel Obierzyński, przyjaciel doktora Wilczura, tytułowego „ZNACHORA” (1980) z filmu Jerzego Hoffmana. Rok później wystąpił w filmie Andrzeja Wajdy „CZŁOWIEK Z MARMURU” (1981), a w 1982 roku: w kolejnym filmie Andrzeja Wajdy - „DANTONIE”. Z czasem Jerzy Trela zaczął występować u innych znanych reżyserów, takich jak: Agnieszka Holland (jako mąż Ireny, tytułowej „KOBIETY SAMOTNEJ”, 1982), Filip Bajon (jako Sztygan Grela w „MAGNACIE”, 1986), Krzysztof Kieślowski (różne role w cyklu „DEKALOG”, 1988).

W latach 90 Jerzy Trela z powodzeniem kontynuował role drugoplanowe, grając m.in. w serialu Wojciecha Wójcika „EKSTRADYCJA 2” (1996; jako Gundis, szef mafii).

STYL

Jerzy Trela był bez wątpienia jednym z najwybitniejszych aktorów polskiej sceny, kina i telewizji. Na deskach najbardziej znanych teatrów stworzył wiele pierwszoplanowych ról, z kolei (jakby dla równowagi) w TV i w kinie wyspecjalizował się w równie zapadających w pamięć rolach drugoplanowych. Równie świetnie sprawdzał się jako aktor głosowy, nagrywając m.in. audiobooki (sam pamiętam „Księgę dżungli” Rudyarda Kiplinga w jego interpretacji, którą miałem na kasetach magnetofonowych).

OSTATNIE ROLE

W 2000 roku aktor stworzył rolę, z którą był kojarzony w ciągu ostatnich 22 lat: Greka Chilona Chilonidesa z adaptacji sienkiewiczowskiego „QUO VADIS?” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. Zagrał też kloszarda w komedii „ANIOŁ W KRAKOWIE” (2002) Artura Więcka (rolę tą powtórzył w kontynuacji „Zakochany Anioł” z 2005 r.) i cara Aleksy`ego w „UBU KRÓLU” (2003) Piotra Szulkina. Ponownie też zagrał u Jerzego Hoffmana: tym razem w „STAREJ BAŚNI. KIEDY SŁOŃCE BYŁO BOGIEM” (także z 2003 roku).

Inne warte zapamiętania role Jerzego Treli, to m.in.: dziadek Kazika z komedii „BYĆ JAK KAZIMIERZ DEYNA” (2012), Szymon Skiba z oscarowej „IDY” (2013), Leon Wilczur z „ZIARNA PRAWDY” (2015), a także ojciec Mazurkiewicza w „ACH ŚPIJ KOCHANIE” (2017).

Jerzy Trela zmarł 15 maja 2022 roku. Miał 80 lat.

Aktor zapisze się w naszej pamięci za sprawą wyrazistych ról w kinie i w telewizji, a także dzięki słynnym kreacjom na deskach teatru i nagraniom jako lektor w audiobookach. Mimo, że na ekranie wcielał się w postaci drugoplanowe, trudno było o nim zapomnieć. Pozostanie w naszej pamięci na długie lata.

Link: https://www.filmweb.pl/person/Jerzy+Trela-424/filmography