Cykl na blogu „CultureZone”: „ALEJA GWIAZD POPKULTURY”

DAVID LYNCH : SURREALISTA X MUZY

Cześć wszystkim. W kolejnym odcinku „Alei Gwiazd Popkultury” wejdziemy do umysłu jednego z najbardziej znanych reżyserów amerykańskich, Davida Lyncha. Zaczynamy.

MŁODOŚĆ

David Lynch urodził się 20 stycznia 1946 roku w Missoula w stanie Montana. Jego ojciec, Donald Walton Lynch (1915–2007), był pracownikiem naukowym pracującym dla Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych, a matka, Edwina „Sunny” Lynch (z domu Sundberg; 1919–2004) była nauczycielką języka angielskiego.

W czasie nauki Lynch wstąpił do skautów, chociaż później powiedział, że „został [skautem] tylko po to, abym mógł rzucić pracę i zostawić to za sobą”.  Awansował do najwyższego stopnia Harcerza Orlego. Jako harcerz orli był obecny wraz z innymi harcerzami przed Białym Domem na inauguracji prezydenta Johna F. Kennedy'ego, która odbyła się w 15. urodziny Lyncha. Lynch od najmłodszych lat interesował się także malarstwem i rysunkiem, w późniejszym wieku i zaintrygował go pomysł kontynuowania tej ścieżki kariery podczas mieszkania w Wirginii, gdzie ojciec jego przyjaciela był zawodowym malarzem.

W szkole średniej im. Francisa C. Hammonda Lynch nie wyróżniał się w nauce, nie interesował się zbytnio nauką, ale był popularny wśród innych uczniów i po ukończeniu studiów zdecydował, że chce studiować malarstwo na uniwersytecie. Rozpoczął studia w Corcoran School of the Arts and Design w Waszyngtonie, po czym w 1964 roku przeniósł się do School of the Museum of Fine Arts w Bostonie, gdzie mieszkał z muzykiem Peterem Wolfem. Odszedł zaledwie po roku, mówiąc: „W ogóle nie zainspirowało mnie to miejsce”. 

Zamiast tego zdecydował, że chce podróżować po Europie przez trzy lata ze swoim przyjacielem Jackiem Fiskiem, który podobnie był niezadowolony ze studiów w Cooper Union. Mieli nadzieję, że będą mogli uczyć się w Europie pod okiem austriackiego malarza ekspresjonisty Oskara Kokoschki w jego szkole. Jednak po dotarciu do Salzburga okazało się, że Kokoschka nie jest dostępna;  rozczarowani, po zaledwie dwóch tygodniach spędzonych w Europie wrócili do Stanów Zjednoczonych.

KARIERA

Już w swoim debiutanckim filmie, głośnej „GŁOWIE DO WYCIERANIA” (1977), dał się poznać charakterystyczny styl Davida Lyncha. W następnej kolejności zrealizował oparty na faktach słynny dramat „CZŁOWIEK SŁOŃ” (1980) z wybitnymi rolami Anthony Hopkinsa i (zwłaszcza) Johna Hurta, który odniósł wielki sukces i był pierwszym jego filmem nominowanym do Oscara. W tym też filmie Lynch zadebiutował jako aktor, wcielając się w mężczyznę w meloniku. Cztery lata później Lynch odmówił wyreżyserowania „Gwiezdnych Wojen. Epizodu VI: Powrotu Jedi” na potrzeby adaptacji „DIUNY” (1984) Franka Herberta, znacznie odbiegającej od kultowej powieści science fiction.

Z biegiem lat Lynch rozwinął swój styl w drugiej połowie lat 80. Po artystycznej porażce „Diuny” (której nie poprawiła nawet nakręcona w 1989 roku wersja reżyserska filmu), reżyser ponowił współpracę z Kylem McLahlanem (odtwórcą roli Paula Atrydy z „Diuny”) podczas pracy nad „BLUE VELVET” (1986). Również następny film - „DZIKOŚĆ SERCA” (1990) z rolami Nicolasa Cage’a i Laury Dern, oraz muzyką Chrisa Isaaca (to z tego filmu pochodzi słynna piosenka „Wicked Game”) i Andrea Badalamentiego - odniósł sukces.

Jednak status reżysera-surrealisty przypieczętował dopiero rewolucyjny serial „MIASTECZKO TWIN PEAKS” (1990), w którym rolę porucznika Dale’a Coopera wykreował Kyle McLahlan. Produkcja (pierwotnie składająca się z dwóch sezonów) zapisała się w historii telewizji jako pierwszy serial łączący w sobie elementy sensacji z wielką tajemnicą, który utorował drogę takim późniejszym produkcjom, jak „Z archiwum X” Chrisa Cartera, czy „Lost: Zagubieni” J J Abramsa. Była to kolejna produkcja, do której ścieżkę dźwiękową (w tym rozpoznawalny temat przewodni) napisał Badalamenti. Do „Miasteczka Twin Peaks” reżyser powrócił pełnometrażowym filmem z podtytułem „Ogniu, krocz za mną” (1992). W obu produkcjach Lynch powrócił jako aktor, tym razem wcielając się w postać szefa regionalnego biura FBI, Gordona Cole’a.

STYL

Lynch wypracował własny styl, w którym równie istotną rolę odgrywają postacie, światło, montaż, muzyka (często współpracował z nim Angelo Badalamenti). W swoich filmach reżyser często odwołuje się do surrealizmu, chętnie tworzy wariacje na temat ludzkiej podświadomości, marzeń i fobii. Część filmów Davida Lyncha stara się pokazać ciemną, ukrytą stronę życia prowincjonalnych miasteczek. Poza tym jego filmy mają także charakter demaskatorski dzięki odsłanianiu kurtyny, przedstawianiu zakulisowego życia bohaterów, skrywanych przed zewnętrznym światem intryg.

PÓŹNIEJSZE PRACE

Po opuszczeniu „Miasteczka Twin Peaks”, Lynch zaszył się wraz z Billem Pullmanem i Patricią Arquette na „ZAGINIONEJ AUTOSTRADZIE” (1997). A wszystko po to, by opowiedzieć dwa lata potem „PROSTĄ HISTORIĘ” (1999), bodajże najprostszy (nomen omen) film w swojej karierze. Po realizacji „MULLHALAND DRIVE” (2001) coraz rzadziej brał się za reżyserowanie. Swój ostatni w karierze reżyserskiej film, „INLAND EMPIRE” zrealizował w 2006 roku.

Nie oznacza to, że Lynch całkowicie porzucił kino, czy nawet reżyserię. Zamiast jednak realizować filmy, skupił się na krótkometrażówek, od których zaczynał twórczość, teledyskach i serialach. W 2011 roku nakręcił klip do własnej piosenki „Crazy Clown Time”, a w 2013 roku - wideoklip do piosenki Nine Inch Nails „Come Back Haunted”. Na potrzeby telewizji wrócił też do „Miasteczka Twin Peaks”, realizując w 2017 roku trzeci (jak dotąd ostatni) sezon.

Wrócił również do aktorstwa. Nie tylko po raz trzeci odegrał postać szefa regionalnego biura FBI, Gordona Cole’a, w „Miasteczku Twin Peaks”, ale też wcielił się w epizodyczną rolę Johna Forda w „Fabelmanach” (2022) Stevena Spielberga.

Davida Lyncha warto docenić za jego wkład w rozwój zarówno kina, jak i telewizji, jak również za jego surrealistyczną, mocno dwuznaczną, twórczość. Chociaż w ostatnich latach rzadko reżyseruje, ma na swoim koncie wiele produkcji - kinowych i telewizyjnych - które na stałe zapisały się w annałach szklanego ekranu i X Muzy.

link: https://www.filmweb.pl/person/David+Lynch-68