Cykl na blogu „CultureZone”: „KSIĄŻKA VS FILM”

Cześć wszystkim. Ponieważ wakacje powoli dobiegają końca, postanowiłem w tym odcinki cyklu „Książka vs film” przeanalizować kolejną powieść osadzoną na bezludnej wyspie i jej adaptację. Tym razem mój wybór padł na „PRZYPADKI ROBINSONA CRUSOE” Daniela Defoe i filmową adaptację z 1997 roku, z Pierce’em Brosnanem w roli tytułowej. Zaczynamy.

OGÓLNY ZARYS FABUŁY

Robinson Crusoe wyrusza w podróż morską do odległych kontynentów. W trakcie żeglugi rozpętuje się gwałtowny sztorm, a Robinson jako jedyny ocalały trafia na bezludną wyspę. Spędza na niej kolejne lata, ustosunkowują się do jej warunków i zawierając znajomość z tubylcem Piętaszkiem.

RÓŻNICE MIĘDZY KSIĄŻKĄ, A FILMEM

Podstawową różnicą jest fakt, że adaptatorzy mocno inspirowali się faktem, że swoją książkę Daniel Defoe oparł na autentycznej relacji. W filmie zasugerowane zostało, że Robinson Crusoe istniał naprawdę, tymczasem Defoe tak naprawdę oparł fabułę na perypetiach rozbitka Alexandra Selkirka, który na wyspie spędził kilkanaście lat.

WYPRAWA STATKIEM

Okoliczności, w których Robinson Crusoe bierze udział w wyprawie są zupełnie inne w obu przypadkach. W filmie bohater jest nieszczęśliwie zakochany i wdaje się w pojedynek, w wyniku którego za namową ukochanej decyduje się na roczną banicję. W książce po prostu ciągnie go za morze i decyduje się na wyprawę wbrew woli rodzicom.

Defoe opisuje, że Crusoe uczestniczył w czterech wyprawach nim wylądował na bezludnej wyspie, z kolei w filmie do incydentu dochodzi w czasie pierwszego rejsu. W związku z tym, w książce bardzo szczegółowo opisano rejsy bohatera. M.in. są to dwie podróże do Gwinei; druga zostaje zorganizowana przez wdowę kapitana pierwszej wyprawy na Gwineę. W jej trakcie Robinson trafia do niewoli mauretańskiej, a jego właściciel uczy go robót na plantacji; w filmie Crusoe uczy się wszystkiego w czasie pobytu na wyspie. Jak już wspomniałem, na wyspę trafia podczas czwartej wyprawy, w dodatku będącej ucieczką z plantacji.

POBYT NA WYSPIE

Pierwszy etap pobytu Robinsona Crusoe w filmie na wyspie pokrywa się z opisem w książce: bohater odnajduje wrak statku, z którego wydobywa proch i broń, oraz jedzenie i picie. W filmie znajduje również psa okrętowego, podobnie jak w książce, choć u Defoe odnajduje go znacznie później niż w filmie. Przeczesuje również ląd z nadzieją że trafił na jakiś osiadły kontynent, ale szybko orientuje się, że wylądował na bezludnej wyspie.

Książka Defoe jest metaforą współżycia człowieka z naturą, czego jednak nie czuć w adaptacji z 1997 roku. Autor bardzo szczegółowo opisuje jak rozbitek przyswaja sobie naturę i stara się żyć z nią w zgodzie. W filmie poświęcono temu bardzo mało miejsca, poza tym w pewnym momencie adaptatorów nazbyt ponosi fantazja, bo filmowy Crusoe zaopatruje swoją siedzibę w pułapki na tubylców (w książce są to tylko pułapki na zwierzynę) zupełnie jakby na wyspie rozbił się jakiś McGyver. W książce zakłada trzodę i plantacje roślin, uczy się piec chleb.

RELACJE Z PIĘTASZKIEM

O tym, że wyspa jest zamieszkana przez kanibali, filmowy Robinson orientuje się w taki sam sposób, jak w książce: po znalezieniu na plaży śladu bosych stóp. Podobnie jak w przypadku odnalezienia psa (którego w książce znajduje w tym samym czasie co natrafia na ślady stóp), literacki Crusoe znajduje kryjówkę tubylców po jakimś czasie, a nie od razu jak w filmie. Okoliczności odbicia Piętaszka są jednak takie same: na wyspę trafiają kanibale, którzy prowadzą tubylca na poświęcenie. Robinson ratuje mu życie.

Jego późniejsze relacje z Piętaszkiem są równie dramatyczne jak w filmie i wynikają z różnicy kultur. W obu przypadkach zaczyna się od obsługi strzelby, a potem dochodzi również nauka angielskiego, czy odmienna religia. W przeciwieństwie do filmu, książkowy Piętaszek nigdy nie orientuje się, że był postrzegany przez Robinsona jako niewolnik, choć Crusoe przekonywał go że są towarzyszami. W czasie przyswajania kultury Piętaszkowi, Robinson pracuje też nad swoją szalupą, co w filmie zostaje pokazane nieco później.

W końcu dochodzi do wojny z tubylcami. Podobnie jak urządzanie wyspy, w filmie przygotowania do potyczki wyglądają zbyt nowocześnie. W książce zajmują też więcej czasu, a w jej trakcie Piętaszek wyprawia się na zwiady, odnajdując m.in. porzuconą szalupę. Potyczka z wrogim plemieniem zostaje przerwana przez najazd białych kolonizatorów. W ten sposób literacki Crusoe zostaje w końcu wyswobodzony. 

POWRÓT

Pod koniec filmu pojawia się kolejne, rażące odstępstwo od książki Defoe. W książce Robinson spędził na wyspie trzynaście lat i wydostał się z niej jako dojrzały mężczyzna. Tymczasem filmowy Crusoe przebywał na wyspie  t y l k o  sześć lat. 

Po swoim powrocie zastaje w domu wyczekującą go narzeczoną, tymczasem w książce po swoim powrocie do Anglii dowiaduje się, że rodzice, z którymi się skłócił, zdążyli umrzeć. Zrezygnowany, decyduje się na kolejną podróż, tym razem do Brazylii. Stamtąd docierają do rodzinnej wyspy Piętaszka i choć podobnie jak w filmie, dochodzi tam do dramatycznych wydarzeń, to mają one zupełnie inny przebieg niż w filmie (w filmie ma dojść między nimi do pojedynku, którego wynik ma zdecydować, co stanie się z Robinsonem i jaki los spotka Piętaszka). 

W książce plemię Piętaszka zostaje najechane przez wrogich tubylców i Robinson bierze udział w obronie wyspy. Wtedy też Piętaszek zostaje zamordowany, a nie jak w filmie: podczas najazdu białych osadników. Robinson powraca do Anglii, a po jakimś czasie decyduje się na wzięcie udziału w jeszcze jednej wyprawie.

To była moja analiza różnic między książką „Robinson Crusoe”, a filmem z 1997 r. Jakie różnice wy znaleźliście między nimi. Piszcie swoje spostrzeżenia. Widzimy się za dwa tygodnie z nową analizą. Cześć.