Cykl na blogu „CultureZone”: „ALEJA GWIAZD POPKULTURY”
FRIEDRICH WILHELM MURNAU :
MISTRZ NIEMIECKIEGO EKSPRESJONIZMU
Cześć wszystkim. W pierwszym w tym roku odcinku mojego poniedziałkowego cyklu przybliżę sylwetkę jednego z czołowych twórców niemieckiego ekspresjonizmu, którego nową wersję filmu ujrzymy już niebawem, bo w lutym, w polskich kinach. Zaczynamy.
MŁODOŚĆ
Friedrich Wilhelm Murnau (a właściwie: Plumpe) dorastał w rodzinie mieszczan. Jego ojciec pracował w fabryce sukna, matka była nauczycielką. Gdy był młodszy, jego rodzice przeprowadzili się do Kassel, gdzie uczęszczał do gimnazjum. Potem studiował filologię, oraz historię sztuki w Berlinie i Heidelbergu. Podczas studiów zwrócił na niego uwagę znany niemiecki reżyser Max Reinhardt, który umożliwił mu studia w swojej szkole aktorskiej. Friedrich zaczął grać, był również asystentem reżysera. To wtedy przyjął pseudonim artystyczny Friedrich Murnau (od nazwy niemieckiej miejscowości Murnau am Staffelsee). Do jego ówczesnych przyjaciół należała między innymi ekspresjonistyczna malarka Else Larske-Schuler, należąca do grupy artystycznej Der Blaue Reiter.
Podczas I wojny światowej służył najpierw w piechocie, następnie (od 1917 roku) w lotnictwie. Pewnego dnia (nie wiadomo, czy umyślnie, czy w wyniku błędu nawigacyjnego), wylądował na terenie Szwajcarii, gdzie był internowany w mieście Andermatt. Jednak po wygranej w konkursie na patriotyczną sztukę teatralną mógł rozpocząć pracę w teatrze w Lucernie.
KARIERA
W 1919 roku Murnau wrócił do Berlina, by rozpocząć tam pracę filmowca. Jego pierwszy film o tytule „Der Knabe ist Blau” niestety zaginął, podobnie jak kilka z jego późniejszych filmów. Podczas kręcenia filmu „Der Bucklige und die Tanzerin” rozpoczął współpracę ze scenarzystą Carlem Mayerem, którego scenariusze posłużyły sześciu kolejnym filmom. Do innych artystów, którzy współpracowali z Murnauem, należą między innymi scenarzystka Thea von Harbou, operator Karl Hoffmann i aktor Conrad Veidt (najbardziej znany z roli tytułowego „Człowieka śmiechu” wg Wiktora Hugo). Z kolei najsłynniejszym filmem Murnaua z tego okresu pozostaje „NOSFERATU. SYMFONIA GROZY” (1922) inspirowana „Draculą” Brama Stokera.
Sukces filmu zaowocował kontraktem reżysera z wytwórnią Universum Film AG, dla której nakręcił on najpierw w 1924 r. film „PORTIER Z HOTELU ATLANTIC”. Murnau wraz z operatorem Karlem Freundem wprowadził w tym filmie opcję ruchu kamery, co umożliwiło uzyskanie nowych perspektyw, a także czyniło obraz bardziej subiektywnym, widzianym oczami jednego z bohaterów. Dzięki temu sposobowi kręcenia reżyser mógł prawie całkowicie zrezygnować z napisów pojawiających się między poszczególnymi scenami, co było nietypowe dla kina niemego. Murnau zakończył swoją karierę w Niemczech adaptując dwa dramaty: „FAUSTA”, oraz „Świętoszka”.
W kolejnych latach realizował swoje filmy w Stanach Zjednoczonych. Murnau otrzymał propozycję kontraktu od amerykańskiego producenta Williama Foxa. Pierwszym amerykańskim filmem jaki nakręcił był „WSCHÓD SŁOŃCA” (1927). Obraz został uhonorowany trzema Oscarami podczas pierwszej edycji przyznawania tych nagród. Pomimo aplauzu ze strony krytyki film nie zaspokoił jednak materialnych potrzeb Foxa, w związku z czym Murnau częściowo stracił wolną rękę przy produkcji kolejnych tytułów. W swym następnym, dźwiękowym już filmie pt. „Miejska dziewczyna”, reżyser nie miał żadnego wpływu na naniesiony w postprodukcji podkład dźwiękowy.
STYL
Friedrich Wilhelm Murnau uznawany jest za jednego z największych reżyserów okresu tzw. niemieckiego ekspresjonizmu. Jego filmografia to kwintesencja stwierdzenia, że nurt ten dzielił się na filmy zarówno fantastyczne, jak i społeczne. Murnau sięgał również po klasyczne pozycje literackie, czerpiąc z nich inspiracje i z powodzeniem przenosząc na ekran kinowy. Jego wpływ na rozwój kina sprowadzał się do rezygnacji ze statycznych kamer, oraz wprowadzenie zoomu, czyli zbliżeń.
OSTATNIE LATA
Rozczarowany realiami Hollywood, Murnau zerwał kontrakt z Foxem i bezskutecznie próbował ponownie nawiązać współpracę z Universum Film AG. W końcu kupił sobie jacht i wyruszył na Tahiti, by wraz z dokumentalistą Robertem J. Flahertym nakręcić film według własnego wyobrażenia, zatytułowany „Tabu”. Na miejscu napotkali jednak sporo problemów, w tym finansowe. Ostatecznie Murnau zerwał współpracę z Flahertym i samodzielnie podjął się produkcji. Film został ostatecznie zakupiony przez Paramount, która była tak nim poruszona, że zaoferowała reżyserowi dziesięcioletni kontrakt.
Murnau nie dożył jednak premiery, która odbyła się 1 sierpnia 1931 roku. Wcześniej, bo 11 marca, jego przyjaciel stracił panowanie nad samochodem na przybrzeżnej drodze w Santa Monica i zderzył się czołowo z ciężarówką, Murnau siedział obok. Zmarł na skutek obrażeń w kilka godzin po wypadku.
Jego ciało zostało przewiezione do Berlina i pochowane na cmentarzu Südwestkirchhof Stahnsdorf. Trumnę nieśli m.in. Carl Mayer i inny klasyczny reżyser niemieckiego ekspresjonizmu, Fritz Lang.
Friedricha Wilhelma Murnaua należy docenić za wkład w rozwój kina, oraz za miejsce w czołówce niemieckiego ekspresjonizmu (przebił go jedynie wspomniany pod koniec Fritz Lang ze swoim „Metropolis”, a zwłaszcza Robert Wiene realizując klasyczny „Gabinet doktora Caligariego”).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz