Cykl na blogu „CultureZone”: „KSIĄŻKA VS FILM”

Cześć wszystkim. W ten ciepły jesienny wieczór przedweekendowy zapraszam wszystkich na nowy odcinek cyklu „Książka vs film”. Dzisiejszy temat będzie poświęcony analizie między książką „EGZORCYSTA”, a kultową adaptacją z 1973 roku. Zaczynamy.

OGÓLNY ZARYS FABUŁY

Nastoletnia Regan, nikomu nie sprawiająca problemów wychowawczych dziewczynka, podczas zabawy tabliczką ouija niespodziewanie nawiązuje kontakt z tajemniczym bytem. Wkrótce wokół niej zaczynają się dziać niepokojące i tajemnicze rzeczy. Okazuje się, że Regan została opętana. Zdesperowana matka, po licznych nieudanych wizytach u psychologów i lekarzy, prosi o pomoc duchownych. Wyzwanie walki z demonem przyjemne dwóch śmiałków, z czego jeden przechodzi właśnie kryzys egzystencjalny. 

RÓŻNICE MIĘDZY KSIĄŻKĄ, A FILMEM

NIM DOCHODZI DO OPĘTANIA.

Zarówno książka jak i film rozpoczyna się od prologu rozgrywającego się w Iranie. W trakcie odbywających się tam wykopalisk, zostaje znaleziony posążek starożytnego demona Pazuzu. Biorący udział w wykopaliskach były duchowny, Lancaster Merrin, szybko orientuje się, że wszystkie znaki na niebie i Ziemii zapowiadają początek walki z siłami nieczystymi.

Niedługo potem Blatty zapoznaje nas z życiem codziennym Chris MacNeil, młodej aktorki wychowującej samotnie córkę, nastoletnią Regan. Autor bardzo szczegółowo pokazuje jej pracę na planie zdjęciowym realizowanego filmu. W adaptacji natomiast więcej miejsca poświecono samej Regan dla kontrastu z jej przyszłym zachowaniem. Wszystko ulega zmianie, kiedy dziewczynka znajduje tabliczkę ouija i zaczyna się nią bawić.

Adaptacja, podobnie jak książka, zestawiają ze sobą dwa równolegle wątki: wątek Regan i wątek ojca Karrasa przeżywającego właśnie poważny kryzys egzystencjalny z powodu nieuleczalnej choroby matki.   

Skutki zabawy tablicą ouija szybko dają o sobie znać. Regan nagle staje się bardziej agresywna, a nocami rzuca się na łóżku. Na dodatek cały czas opowiada o tajemniczym Kapitanie Howdym. Zarówno w książce jak i w filmie Chris zabiera córkę do specjalistów, jednak prowadzone nad nią badania wykluczają jakieś poważne objawy natury psychicznej. W filmie pominięto natomiast wizyty u psychiatrów. Z czasem jednak sprawy o wiele bardziej się komplikują.

Pierwszym poważnym objawem tajemniczego zachowania Regan jest sytuacja, gdy dziewczynka załatwia swoje potrzeby fizjologiczne na dywan w trakcie przyjęcia zorganizowanego przez Chris. Niedługo potem dochodzi do kolejnego incydentu, obecnego tak w książce jak i w filmie: samoistne poruszanie się łóżka.

TAJEMNICZE ZACHOWANIE REGAN.

W tym samym czasie odbywa się msza w intencji zmarłej matki ojca Karrasa, którego kryzys sięga w tym momencie zenitu. Cały ten wątek został jednak w filmie pominięty. W filmie kryzys ojca Karrasa trwa od jakiegoś czasu.

W tym czasie Chris zarówno w książce jak i w filmie kontynuuje wizyty u lekarzy, jednak kolejne badania neurologiczne także wypadają negatywnie. Po jednej z takich wizyt, podczas pocieszania Chris, dochodzi do jednej z najbardziej pamiętnych scen tak w książce jak i w filmie: słynnego „pajęczego chodu Regan”. Dziewczynka naturalnie ląduje z powrotem u specjalistów, którzy jednak i tym razem nie wykrywają nic poważnego. Nie pomaga nawet (zarówno w książce jak i w filmie) sesja hipnotyczna. Sprawą jednak zaczyna interesować się detektyw William K. Kinderman, który wypytuje Chris o przebieg badań. Detektyw spotyka się również z ojcem Karrasem i wspomina mu o zajściu z Regan.

W kolejnych dniach dochodzi do następnych interakcji z detektywem Kindermanem, w trakcie których Chris zostaje dogłębnie przesłuchana. Podczas jednej z tych wizyt dochodzi do kolejnego pamiętnego incydentu z udziałem Regan: dziewczynka zaspokaja potrzeby seksualne z użyciem krucyfiksu. Zarówno w książce jak i w filmie Chris próbuje ją powstrzymać od takich poczynań, ale córka agresywnie odrzuca matkę, która upada na podłogę (w trakcie kręcenia tej sceny w filmie, Ellen Burstyn złamała sobie kość biodrową skutkiem czego do dziś ma kłopoty z chodzeniem).

Zdesperowana Chris konsultuje się w książce i w filmie z ojcem Karrasem, który stawia jedyną najrozsądniejszą diagnozę: dziewczynka została opętana, a jedynym sposobem na jej wyleczenie jest odprawienie egzorcyzmów. Przestrzega jednak, że praktyka ta należy do niebezpiecznych i może kosztować życie opętanej osoby. Jednak pod naciskiem Chris decyduje się znaleźć odpowiednią osobę do odprawienia egzorcyzmów. W książce ojciec Karras spotyka również Regan, by nabrać pewności że dziewczynka została opętana. W filmie tego nie ma.

WALKA Z SIŁAMI NIECZYSTYMI.

Po kolejnej, nieobecnej w filmie, interwencji detektywa Kindermana, mieszkanie Chris odwiedza tym razem ojciec Merrin, wynajęty przez ojca Karrasa egzorcysta. Niemal natychmiast rozpoczyna się egzorcyzmowanie Regan. W trakcie odprawiania egzorcyzmów udział bierze też ojciec Karras. 

Przebieg egzorcyzmów w filmie odpowiada w większości temu, co opisał William Peter Blatty. Nieścisłości w tym wątku jest bardzo mało i sprowadzają się do drobnych skrótów fabularnych. Nie pominięto nawet obelg demona pod adresem duchownych i przedmiotów wykorzystanych do odprawiania egzorcyzmów (woda święcona zostaje nazwana „spermą świętych”). W filmie, w przeciwieństwie do książki, demon nie prowokuje duchownych do wykonywania swoich czynności. Za to w obu przypadkach ojciec Karras przez moment waha się przed odprawianiem egzorcyzmów, do czego jest przekonywany przez ojca Merrina. W trakcie egzorcyzmów w filmie ojciec Karras jest również kuszony przez demona. Tak jak w książce.

W trakcie odprawiania egzorcyzmu dochodzi też - tak w książce jak i w filmie - do dwóch równie pamiętnych momentów. Pierwszy to pokrycie wymiotami duchownych. Drugi moment to obrót głowy Regan o 360 stopni.

Egzorcyzmy dochodzą do końca tak samo w książce jak i w filmie. Ojciec Merrin przypłaca proces życiem, a ojciec Karras prowokuje demona, by opuścił ciało Regan i spróbował z kimś silniejszym, czyli z nim samym. W momencie, gdy jego ciało stopniowo zostaje opętane, ojciec Merrin popełnia samobójstwo wyskakując z okna. Regan została uratowana. W końcowej scenie Chris i Regan wyjeżdżają z Waszyngtonu.

To była moja analiza różnic między książkowym „Egzorcystą”, a adaptacją w reżyserii Williama Friedkina. Jakie różnice wy zauważyliście w filmie? Piszcie swoje spostrzeżenia w komentarzach, a my widzimy się za dwa tygodnie z nową analizą. Cześć.