Cykl na blogu „CultureZone”: „ALEJA GWIAZD POPKULTURY”

MAREK GRECHUTA : OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA

Cześć wszystkim. Pojutrze mija osiemnasta rocznica śmierci jednego z najwybitniejszych artystów polskiej sceny muzycznej, Marka Grechuty. Z tej okazji postanowiłem przybliżyć wam jego sylwetkę. Zaczynamy.

MŁODOŚĆ

Marek Grechuta Urodził się w Zamościu w 1945. W dzieciństwie wyjechał z rodziną do Chylic pod Warszawą, ale w 1956 rodzina na powrót osiadła w Zamościu. W czasie pobytu w Chylicach kościelny organista udzielał Grechucie pierwszych lekcji muzyki. Od najmłodszych lat uczył się gry na fortepianie.

Ukończył zamojskie I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Zamoyskiego. W 1963 roku podjął studia archeologiczne na Politechnice Krakowskiej.

KARIERA

W 1966 r. założył z Janem Kantym Pawluśkiewiczem Kabaret Architektów Anawa (z francuskiego en avant – naprzód), który wkrótce przemianowano w zespół towarzyszący mu na występach. W październiku 1967 r. zaliczył publiczny debiut muzyczny, występując z piosenką „Tango Anawa” na  Studencki. Festiwalu Piosenki w Krakowie, gdzie zajął drugie miejsce wśród wokalistów. W 1968 roku na 6. KFPP w Opolu zdobył nagrodę dziennikarzy za piosenkę „Serce”, a rok później, za piosenkę „Wesele”, odebrał jedną z głównych nagród (Nagrodę TVP) na 7. KFPP. Z zespołem  Anawa nagrał dwie płyty, „MAREK GRECHUTA & ANAWA” z 1970 roku i „KOROWÓD” z 1971 roku. Jeszcze w tym samym roku zdobył główną nagrodę na 9. KFPP w Opolu za piosenkę „Korowód”.

W 1971 opuścił zespół Anawa i założył Grupę WIEM (skrót od W Innej Epoce Muzycznej), z którą nagrał dwa albumy, „Drogę za widnokres”, oraz „MAGIĘ OBŁOKÓW”. Płyty wypełnione były muzyką z elementami jazz-rocka, a wśród tekstów wykorzystano twórczość poetów współczesnych, takich jak Tadeusz Nowak, Tadeusz Śliwiak, Ryszard Krynicki, czy Mieczysław Jastrun. W 1976 roku raz jeszcze nawiązał współpracę z Pawluśkiewiczem i napisał muzykę do tekstów Witkacego. W 1977 na 15. KFPP jego piosenka „Hop – szklankę piwa” zdobyła Nagrodę Grand Prix, również na tym festiwalu przez Krystynę Jandę wykonywana była piosenka „Guma do żucia”, której muzykę i słowa napisał Grechuta. Był również, wraz z Krzysztofem Jasińskim i Janem Kantym Pawluśkiewiczem, współautorem musicalu „Szalona lokomotywa” wg Witkacego, prezentowanego w latach 1977–1980, m.in. w krakowskim Teatrze STU oraz katowickim Spodku. W 1976 roku rozpoczął, trwającą blisko 10 lat, współpracę z Piwnicą Baranami. W 1979 nagrał płytę z pieśniami do słów poety Tadeusza Nowaka, które poza nim zaśpiewali Teresa Haremza, Magda Umer, oraz Marian Opania.

W 1981 ukazały się „śpiewające obrazy”, płyta nagrana ponownie z zespołem Anawa, na której znalazły się piosenki inspirowane obrazami van Gogha, Picassa, Degasa, Moneta, Renoira i Wyspiańskiego, a także muzyka ze spektaklu „Otello”. W 1984 r. wspólnie z Krystyną Jandą nagrał album pt. „W MALINOWYM CHRUŚNIAKU”, z wierszami Bolesława Leśmiana (w tym z tytułowym utworem). Do własnych tekstów wrócił w 1986, wydając w 1987 płytę pt. „WIOSNA - ACH, TO TY!”, która wypełniona była lżejszą muzyką i przyniosła tytułowy przebój. W 1987 napisał muzykę do przedstawienia teatralnego Jana Brzechwy „Kopciuszek”. W 1989 roku wydał płytę pt. „Krajobraz pełen nadziei”.

STYL

Grechuta należał do czołowych przedstawicieli poezji śpiewanej na polskiej scenie muzycznej. Charakterystyczne u niego było to, że samemu będąc poetą nie tylko wykonywał piosenki do własnych tekstów przepełnionych liryzmem (w czym równałby się z takimi zagranicznymi bardami jak Leonard Cohen, czy Bob Dylan), ale również do utworów narodowych poetów (Adama Mickiewicza, Stanisława Wyspiańskiego, Bolesława Leśmiana).

PÓŹNIEJSZE DZIEŁA

W 1991 roku wydał „Piosenki dla dzieci i rodziców”, nagrane wspólnie z aktorami Teatru Starego w Krakowie oraz dziecięcym chórem Gama. Trzy lata później ukazał się album „Dziesięć ważnych słów”, który pod względem treści jak i tytułu odnosił się do dekalogu.

W 2000 roku ukazał się zestaw pt. „Świecie nasz”, zawierający wszystkie 13 albumów Grechuty. Kompilacja otrzymała w 2001 Nagrodę Muzyczną Fryderyk w kategorii „Najlepsza Reedycja”. W 2003 wspólnie z zespołem Myslovitz wykonał cover ich przeboju „Kraków”, który znalazł się na dwupłytowym albumie „The Best of Myslovitz”. Ostatnią płytą Grechuty z premierowym materiałem były „NIEZWYKŁE MIEJSCA” (2004), na którym znalazły się piosenki poświęcone miejscom, które go oczarowały (m.in. utwory Kazimierz Dolny nad Wisłą”, oraz „Lanckorona”).

W 2006 roku na 43. KFPP w Opolu, podczas poświęconego mu koncertu, został uhonorowany Grand Prix tego festiwalu. Kilka tygodni później, 9 października, Polskę obiegła informacja o jego nagłej śmierci. Przyczyną śmierci była niewydolność krążenia będąca skutkiem ogólnego pogorszenia stanu zdrowia spowodowanego kilkoma czynnikami.

Warto w tym miejscu dodać, że w młodości u Marka Grechuty zaczęła się ujawniać zaburzenie afektywne dwubiegunowe będące następstwem rozstania ze swoją pierwszą żoną. Choroba niejeden raz utrudniała Grechutę pracę na scenie.

Marka Grechutę warto docenić za wkład w rozwój poezji śpiewanej w polskiej muzyce, nie tylko przez wykonywanie piosenek do tekstów znanych poetów, ale też za pisanie własnych tekstów do popularnych piosenek. Jego śladem poszli również inni piosenkarze poezji śpiewanej, jak chociażby Grzegorz Turnau. 

link: https://musicbrainz.org/artist/17d126de-97b6-458b-8b19-7615c19a0a79